Detentiehuizen

Vlaamse, Waalse en Brusselse steden en gemeenten zijn in de voorbije twee legislaturen voor het eerst aangesproken om ruimte en medewerking te verlenen aan de uitbouw van kleinschalige detentie, in de vorm van transitie- en detentiehuizen. Voor het eerst sinds heel lang is de strafuitvoering geen exclusieve federale materie meer. Daarom schreef vzw De Huizen een Memorandum om lokale besturen te informeren en voor te bereiden op de eventuele komst van zo’n detentiehuis. 

Vzw De Huizen is een vzw die sinds 2012 pleit voor kleinschalige, gedifferentieerde en in de buurt verankerde detentiehuizen. De vzw wil de gevangenissen en arresthuizen als detentievorm binnen de strafuitvoering geleidelijk vervangen door een veelheid van die verschillende detentiehuizen. Grootschalige gevangenisinstituten zijn ziekmakend en wakkeren eerder criminaliteit aan dan het te voorkomen. De hoge recidivecijfers in België zijn daar een bewijs van. Daarom wil vzw De Huizen een waar paradigmashift installeren, nl. van gevangenissen naar kleine detentiehuizen.

Deze detentiehuizen geven een gedifferentieerd antwoord op de individuele en maatschappelijke noden die achter elke strafrechtelijke opsluiting schuilen. Door de schaalverkleining maken ze een detentie op mensenmaat mogelijk, die toelaat de gedetineerde beter te leren kennen, beter te begeleiden en beter op te volgen. Het slachtoffer kan er op rekenen dat er echt en concreet met de gedetineerde wordt gewerkt in de richting van herstel.Het detentiehuis verlaagt de drempel van de maatschappelijke dienstverlening tijdens de detentie.

Door de spreiding van de detentiehuizen over het land, worden de lasten van de detentie gespreid en worden de mogelijkheden die in de samenleving voorhanden zijn om aan re-integratie te werken beter aangesproken. Gedetineerden kunnen tijdens hun detentie daadwerkelijk de buurt versterken door ingeschakeld te worden in de sociale, economische of culturele functies die het detentiehuis krijgt. Ze kunnen hun detentie dichter bij huis (of net verder van huis als dat nuttig is), doormaken waardoor de sociale context beter wordt aangehaald op het individueel detentie- en reclasseringsplan. Zo wordt de detentie een zinvolle tijd die niet disruptief is, maar - zoals ooit werd vooropgesteld bij de omschakeling van lijfstraf naar vrijheidsberovende straf - zoveel als mogelijk helend voor slachtoffer, dader en maatschappij.

Vzw De Huizen slaagde erin om breed maatschappelijk en bij het beleid een bewustwording te creëren over het niet functioneren van onze Belgische gevangenissen en de nood aan structurele hervormingen. Zo zette onze voormalige Minister van Justitie Koen Geens de eerste stap richting kleinschalige detentie in België, nl. door het openen van transitiehuizen (detentiehuizen voor gedetineerden op het einde van hun straf). Deze transitiehuizen worden privaat uitgebaat en er is momenteel één actief in Mechelen. In het najaar van 2023 gaat het tweede transitiehuis open in Gentbrugge.

Vervolgens zette onze voormalige Minister van Justitie Van Quickenborne een volgende stap in het uitbouwen van kleinschalige detentie in België. nl. door het mogelijk maken en openen van detentiehuizen. Dit is voorzien in het regeerakkoord van 30 september 2020, waar melding wordt gemaakt van de ontwikkeling en het verder uitbouwen van kleinschalige detentieprojecten voor bepaalde groepen gedetineerden zoals ouders met kinderen, jonge daders, gedetineerden kort voor vrijlating, etc. Daarnaast vermeldt ook de Algemene Beleidsnota Justitie van 4 november 2020 dat er zal gekeken worden voor het creëren van detentiehuizen in het kader van differentiatie in beveiliging en in doelgroepen.

Midden 2021 werd beslist om het bouwen van detentiehuizen te koppelen aan de groep gedetineerden die een straf krijgen van drie jaar of minder[4]. Op 1 september 2022 trad het luik m.b.t. die straffen van de wet 17 mei 2006 betreffende de externe rechtspositie van veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten tot aanpassing van de procedure voor de strafuitvoeringsrechter voor de vrijheidsstraffen van drie jaar of minder, in werking. De behoefte aan extra capaciteit voor deze doelgroep wordt geraamd op 720 plaatsen en het bouwen van 15 detentiehuizen tegen eind 2024, met een capaciteit tussen 20 – 60 plaatsen, zou deze groep moeten kunnen opvangen.

Op 1 september 2022 startte het eerste detentiehuis in Kortrijk. Volgende detentiehuizen starten binnenkort in Berkendael, Ninove, Olen en Zelzate. Daarnaast wordt er momenteel volop gewerkt aan het uitwerken van nieuwe plannen en locaties.

Bij vragen, onduidelijkheden of verzoek tot bijeenkomst kan je contact opnemen met vzw De huizen via mail op info@dehuizen.be of via het telefoonnummer van beide coördinatoren nl. Manu Pintelon +32 472 07 83 35 , Marlies Gailliaert +32 474 89 78 30.