Publieke innovatie: samen op zoek naar oplossingen

Overheden, steden en gemeenten worden geconfronteerd met complexe uitdagingen en maatschappelijke problemen die met traditionele middelen of werkwijzen vaak moeilijk aan te pakken zijn. 

Publieke innovatie gaat over het vinden van nieuwe en betere oplossingen met als doel om maatschappelijke meerwaarde en meerwaarde voor de burger te creëren.

In het spectrum van publieke innovatie zien we enerzijds incrementele veranderingsprocessen met een interne focus en anderzijds meer exploratieve processen in co-creatie die leiden tot radicale verandering. Beiden zijn nodig in een overheid.

__________________________________________________________________________________________________________________

Veranderingsprocessen                                                                                    Experimenteel open en collaboratief
met interne focus                                                                                                proces van co-creatie

De innovatiecyclus

Innovatie is niet louter creatief zijn en komen tot ideeën voor mogelijke oplossingen. Een innovatie is pas geslaagd als de hele innovatiecyclus is doorlopen, tot en met de evaluatie van het project. Maar minstens even belangrijk is om na afloop, ook als het project negatief werd geëvalueerd, de disseminatie te doen van de lessen en ervaringen. Als steden en gemeenten kunnen wij immers veel van elkaar leren. We kunnen elkaar versterken door die informatie te delen, zodat er geen tijd, geld en energie verloren gaat doordat we elk opnieuw het warm water proberen uit te vinden. Heb je een innovatieproject die je graag wil delen met de andere steden en gemeenten? Contacteer ons, wij helpen je graag!

Lees meer over de verschillende fasen van het innovatieproces:

  1. Problemen identificeren
  2. Ideeën voor mogelijke oplossingen
  3. Projecten uitwerken
  4. Projecten implementeren
  5. Projecten evalueren
  6. Lessen en ervaringen delen

Welke obstakels kan je tegenkomen?

Medewerkers, organisaties die willen innoveren stoten vaak op een aantal moeilijkheden:

  • Schrik om risico’s te nemen: Innoveren vergt moed en sterk leiderschap. Voorafgaand aan het implementeren van innovatieve oplossingen is er meestal een experimenteerfase. Soms slagen die experimenten, soms ook niet, en moet men een oplossing of project opnieuw herdenken.  Voor overheden ligt het vaak gevoelig om te falen. Het gaat hier immers over het efficiënt besteden van belastinggeld en het is goed dat hier omzichtig wordt mee omgespringen. Toch is ruimte voor experiment en een kader waarin falen mogelijk kan, een voorwaarde, om te kunnen innoveren.
     
  • Silo’s, verkokering.  Innoveren is samenwerken. In het verleden werkten onze overheden vaak erg verkokerd: er is vaak veel expertise en kennis aanwezig in een organisatie, versnipperd ingebed in afzonderlijke diensten volgens thema of domein. Steeds vaker worden we echter geconfronteerd met een aantal “wicked problems”, complexe problemen die meerdere beleidsdomeinen overschrijden. De mobiliteitsproblematiek is daar een voorbeeld van: De druk van automobiliteit op onze wegen heeft zowel een impact op onze gezondheid, het klimaat, de verkeersveiligheid, de keuze om al dan niet voor andere mobiliteitsmodi te kiezen of om mogelijkheden voor thuiswerk te creëren voor werknemers… Dergelijke uitdagingen vergen een intensieve samenwerking over verschillende beleidsdomeinen heen.
  • Hiërarchie: Overheidsorganisaties zijn van nature eerder hiërarchisch ingesteld. Er zijn diensthoofden, directeurs, departementshoofden… enerzijds en de politieke leiding en bestuurders anderzijds. Deze structuur kan belemmerend werken voor innovatie, maar hoeft dat niet te zijn als er geïnvesteerd wordt in een open innovatieklimaat. Onderzoek heeft aangetoond dat ongeveer de helft van succesvolle innovatieprojecten niet vanuit het management worden geïnitieerd maar vanuit medewerkers die dagdagelijks met de problematiek in kwestie bezig te zijn, die het dicht bij het thema en de verschillende stakeholders staan. Het is belangrijk om vertrouwen te creëren en de mogelijkheid om bottom-up initiatieven te lanceren.
     
  • Gebrek aan diversiteit: Omdat overheden vaak te maken hebben met het vastleggen van regelgeving en de operationalisering van regelgeving, zijn er vaak dezelfde type profielen terug te vinden die hier goed in zijn: medewerkers zijn resultaatgericht, praktijkgericht of hebben een sterke inhoudelijke of technische kennis. Innovatie vergt niet alleen aanpak over beleidsdomeinen heen maar ook een multidisciplenaire aanpak: een team met verschillende achtergronden, kennis en ervaringen kunnen ideeën verrijken en worden daarom als een belangrijke driver voor innovatie beschouwd.

Instrumenten voor innovatie op het lokale niveau

We onderscheiden de volgende instrumenten, noodzakelijk voor lokale innovatie of die innovatie kunnen helpen bevorderen. Hieronder vind je een beknopte omschrijving. Klik op de titels voor meer informatie.

  1. Een sterk HR-beleid en organisatieontwikkeling
    Medewerkers moeten kunnen, mogen en willen innoveren.  Een sterk Human Resources-beleid in het lokaal bestuur is cruciaal voor innovatie. Dit omhelst een beleid met visie en een actieplan voor:

    - sterk dienstbaar leiderschap;
    - een heldere, goed georganiseerde werkorganisatie en design van teams en taken;
    - een aanwervingsbeleid met oog voor de skills en competenties nodig om je organisatie naar een niveau hoger te tillen;
    - performance management;
    - opleiding, training en verdere ontwikkeling van medewerkers;
    - compensatie voor werk.

  2. Open innovatie
    Open innovatie is een verzamelnaam van diverse mechanismes die overheidsorganisaties kunnen inzetten om externe actoren te betrekken in de innovatieprocessen. In deze immer veranderende wereld beschikt geen enkele stad of gemeente over alle kennis en expertise om structurele innovatie teweeg te brengen. Innovatiekennis is wijdverspreid over de samenleving. Complexe uitdagingen en problemen vergen een multidisciplinaire aanpak en sterke samenwerking. We gaan dieper in op het concept van een innovatielab, samenwerking in een lokaal innovatie ecosysteem en crowdsourcing als methodiek.
     
  3. Burgerparticipatie
    Burgerparticipatie en innovatie gaan hand in hand. Inwoners van een stad of gemeente weten als geen ander wat er leeft in de gemeente en  wat de uitdagingen zijn. Door inwoners van meetafaan te betrekken bij projecten en het vormgeven van beleid vergroot je bovendien het draagvlak en de slaagkansen.
     
  4. Design thinking en service design
    Design thinking wordt beschouwd als een driver voor innovatie. Het is een methode om de best mogelijke oplossing te ontwikkelen voor een probleem. Bij het woord design wordt meestal gedacht aan het ontwerpen van dingen zoals meubelen, kledij en juwelen… maar ook strategieën, organisaties, systemen.. kunnen worden ontworpen. Net als diensten en beleid. Het proces om tot diensten en regelgeving te komen, kan daarom ook worden beschouwd als een design activiteit.

    Denken en werken als een designer kan er voor zorgen dat organisaties, zoals lokale besturen, hun dienstverlening, processen en strategieën op een andere, betere manier gaan vormgeven. Er wordt hierbij zoveel mogelijk vertrokken vanuit de ervaringen en noden van gebruikers.

  5. Data in het lokaal bestuur
    Hoe data, informatie en kennis gemanaged en gedeeld worden binnen en buiten het lokaal bestuur, kan een grote invloed hebben op innovatie in de stad/gemeente. De rol van een lokaal bestuur is hier dubbel. Enerzijds produceert een lokaal bestuur heel veel data: de administratie beschikt over ontzettend veel datafiles, dossiers (al dan niet digitaal), Excel files, databanken… Die data kunnen inzichten leveren om dienstverlening en beleid vorm te geven en bij te sturen, nieuwe projecten te initiëren. Anderzijds gebruikt een stad ook data van externe bronnen (afkomstig van centrale overheden bijvoorbeeld. Om meerwaarde te creëren met die data, moet je over ook voldoende data- analyse capaciteiten beschikken.
     
  6. Innovatief aanbesteden
    Innovatieve overheidsopdrachten zijn overheidsaankopen gericht op de ontwikkeling of de aankoop van innovatieve oplossingen. Innovatieve oplossingen kunnen nieuwe of sterk verbeterde producten en diensten zijn, maar ook nieuwe manieren van werken en organiseren. Het is een interessant instrument om betere, duurzame, innovatieve antwoorden te bieden op maatschappelijke uitdagingen en om de eigen kennis te versterken door marktverkenning en marktconsultaties.