Fossielvrije wijk Muide Meulestede

– Indra Van Sande | Dienst Milieu en Klimaat, Departement Stedelijke Ontwikkeling Stad Gent & Jonas Verstraeten | Energy Consultant, Division Energy, Sweco Belgium

Stad Gent heeft de ambitie bestaande wijken tegen 2050 fossielvrij te maken. Een uitdaging die op vele steden en gemeenten afkomt. Sweco is door de Stad Gent geselecteerd om de technische krijtlijnen uit te tekenen voor de transformatie van het gebied Muide Meulestede tot fossielvrije wijk tegen 2050. Hoe kunnen alle bewoners van een wijk voor koken of verwarmen overschakelen van aardgas naar 100% hernieuwbare energie?

Transitieplan per wijk
De studie die de Stad heeft aanbesteed past binnen een breder kader. 2050, het jaar waarin Gent klimaatneutraal wil zijn, is dichtbij. Het is dan ook cruciaal om op tijd te starten met een overschakelingsplan. Gent wil per wijk, straat of type huis bekijken welke gasloze oplossing het meest geschikt is en hoe de Stad alle bewoners van die wijk kan ondersteunen om de omschakeling naar fossielvrij verwarmen te maken.

Gent startte daarom het project ‘gebouwen Muide Meulestede en Mariakerke fossielvrij’ dat nu door de Vlaamse overheid gesubsidieerd wordt als lokaal energieproject. Het project wil de stap zetten van een technisch energiescenario om twee sterk verschillende wijken die op verschillende wijzen fossielvrij zullen worden, naar een concreet actieplan om die transitie gefaseerd uit te rollen binnen de komende decennia.

Het studiebureau Sweco brengt de mogelijke technische energiescenario’s van Muide Meulestede in kaart, een stadswijk die uniek is binnen het Gentse stadsweefsel. Muide Meulestede is een schiereiland met een vermenging van diverse functies (wonen, kantoor, bedrijven, handel, …) en een stuk havengebied. Met de ervaringen opgedaan in deze wijk kan later in andere Gentse wijken aan de slag gegaan worden.

Hoe Sweco het aanpakt
Vertrekkende vanuit de vraag ‘hoe maken we het gebied fossielvrij’, wil Sweco de scenario’s zowel kwalitatief als kwantitatief opbouwen.

Kwantitatief onderzoek
Kwantitatief betekent dat een aantal elementen bepalend zullen zijn in de route naar een wijk zonder fossiele brandstoffen. We kunnen hiervoor werken met verschillende scenario’s: bijvoorbeeld wordt de wijk zelfvoorzienend hernieuwbaar? Of wordt de stadswijk de ‘energieschuur’ van Gent? Dit is een kwantitatief onderzoek waarbij we alle huidige mogelijke potenties van hernieuwbare energie kunnen opsommen en aftoetsen aan het huidige energieverbruik. Dit laat ons toe om een duidelijke ambitie voor de toekomst scherp te stellen en de consequenties ervan (investeringen, energiebesparing, doelstellingen) te tonen. Uiteindelijk werken we drie gekozen scenario’s verder uit, namelijk elektrificatie van de warmtevraag, een aanpak met warmtenetten en een futuristisch alternatief met lokale waterstofproductie. De oplossing zal liggen in een combinatie van deze drie scenario’s, waarbij we verschillende clusters van de wijk ruimtelijk koppelen aan één van de scenario’s.

Kwalitatief onderzoek
Daarnaast is ook een kwalitatief onderzoek noodzakelijk voor elke mogelijke hernieuwbare energiewinst. In welke mate zijn de potentiële hernieuwbare energiebronnen in de praktijk effectief beschikbaar en haalbaar? Wat zijn de technische, juridische, planologische en financiële hordes die we moeten overwinnen om te komen tot een volwaardige transitie? Een grote vraag is bijvoorbeeld de waterkwaliteit van de dokken en de invloed op het alternatief gebruik van water (zoals ZAWENT in De Nieuwe Dokken). Of bijvoorbeeld de impact van de restricties voor windturbines op het schiereiland. Het lijkt ons daarom vanuit verschillende invalshoeken zinvol om door middel van ontwerpend onderzoek te zoeken naar de meerwaarde die kan ontstaan in relatie met de omgeving.

Partners
Om deze inzichten maximaal mee te nemen, werkt Sweco samen met BUUR voor de insteek van een ruimtelijk afwegingskader en met Enervalis voor de modelmatige inzichten voor smart grids en slimme aansturing van vraag- en aanbod op wijkniveau. Om ook de ervaring van de financiering van dergelijke projecten (energie-efficiëntie, renovaties, sociale woonprojecten, ...) mee te nemen, is Belfius onze klankbordpartner.

Gent werk met nog meer mensen op deze uitdaging
Daarnaast onderzoekt stad Gent samen met de Energiecentrale en Universiteit Gent (EnerGhentIC, CEPEC & MICT) de drempels en drijfveren om klimaatneutrale investeringen te doen. Dit project wil ook in kaart brengen hoe bewoners, verhuurders en bouwprofessionelen overtuigd en ondersteund kunnen worden om de omschakeling naar fossielvrij wonen te maken. Hiervoor wordt er nauw samengewerkt met onderzoekers van gedragswetenschappen van de Universiteit Gent. 

Geen tijd te verliezen
2050 is bijna morgen. Zeker daar een pak investeringen zoals het investeren in verwarming van woningen, vaak maar om de 20 of 30 jaar plaatsvinden. In die zin hebben we geen tijd te verliezen.

Het verwarmen van de woningen zorgt voor ongeveer 25% van de CO2-uitstoot. Gent zet al jaren sterk in op energiezuinige renovatie. Nu zet Stad Gent een stap in de richting van wijken verwarmd zonder fossiele brandstoffen én een overstap naar hernieuwbare energie. Cruciaal voor het realiseren van de klimaatambities.